„Bieg czasu jest śmiercią czasu, przeto śmierć czasu jest czasem” (Cursus temporis est mors temporis ergo mors temporis est tempus).
To jedna z ulubionych sentencji państwa Feliksa i Zofii Przypkowskich umieszczona nad drzwiami salonu w ich słynnym domu w Jędrzejowie,
w którym obecnie mieści się Państwowe Muzeum im. Przypkowskich.
Człowiek próbował przez wieki rozwikłać tajemnicę czasu, pochwycić go, zmierzyć, a nawet zatrzymać skutki jego działania, marząc o wiecznej młodości – na próżno! Chociaż dużo o czasie powiedziano, nadal pozostaje zagadką,
a w dobie istnienia zegarów atomowych w pewnym zakresie wciąż nie pozwala się zmierzyć. Fascynującym śladem przygody człowieka z czasem są zegary. W jędrzejowskim muzeum zgromadzono ich około 600. Wiele zadziwia swą pomysłowością i kunsztem wykonania.
„Liczę tylko pogodne godziny” (Horas non numero nisi serenas) – tak podchodzili do życia Przypkowscy.
Zgromadzona przez nich kolekcja zegarów obejmuje głównie zegary słoneczne, ale też cenne zegary mechaniczne, klepsydry, zegary ogniowe. Oczkiem w głowie obu panów Przypkowskich były jednak zegary słoneczne. Muzeum zawiera wszystkie ich typy używane od XV w. do czasów współczesnych oraz różnorodne przybory astronomiczne.
Działanie zegara słonecznego jest proste – bierze się pod uwagę roczny ruch Ziemi dookoła słońca oraz dobowy wokół własnej osi i na tej podstawie można obliczyć, w którym miejscu na tarczy zegara padnie cień wskazówki (gnomonu)
w określonym dniu o określonej godzinie. W miarę rozwoju nauki uczeni dowiedli, że pomiar czasu dokonywany za pomocą zegara słonecznego uzależniony jest od szerokości geograficznej. Dlatego gnomon w określonym zegarze słonecznym musi mieć kąt równy kątowi szerokości geograficznej miejscowości, w której ma służyć do pomiaru czasu.
Zgromadzona przez Feliksa i Tadeusza Przypkowskich kolekcja zegarów słonecznych jest trzecią pod względem ilościowym na świecie po zbiorach muzeów w Chicago i Oxfordzie i jedyna tego rodzaju w Polsce. W 1962 r. dom i zbiory rodziny Przypkowskich zostały przekazane Państwowemu Muzeum im. Przypkowskich, którego obecnym dyrektorem jest syn pana Tadeusza – Piotr Maciej Przypkowski.
Wg: Tajemniczy świat zegarów
Zobacz też: Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie
